Ticaret Bakanlığı tarafından hazırlanan Piyasa Gözetimi ve Denetimi Yönetmeliği (“Yönetmelik”) 9 Şubat 2022 Tarihli ve 31735 Sayılı Resmî Gazete’de yayınlanmış olup, ilgili yönetmeliğin Resmi Gazete’de yayınlanmasıyla birlikte 1 Nisan 2020 tarihli Piyasa Gözetimi ve Denetimi Yönetmeliği (“Mülga Yönetmelik”) yürürlükten kaldırılmıştır.
Yönetmelik, Ticaret Bakanlığının sorumluluğunda bulunan tüketici ürünlerinin piyasa gözetimi ve denetimine ilişkin usul ve esasları, alınacak önlemleri ve üretici ve dağıtıcıların yükümlülüklerini kapsamakla beraber ilgili Yönetmelikle beraber Ticaret Bakanlığının sorumluluğunda bulunan tüketici ürünlerinin piyasa gözetimi ve denetimine ilişkin önemli düzenlemeler gerçekleştirilmiştir.
Yönetmelik ile Mülga Yönetmelik’te yer almayan yeni tanımlar yönetmelik içeriğine alınmış olup yönetmelik kapsamı genişletilmiştir. Yönetmelik’te sıkça adı geçen tanımlardan bazıları aşağıdaki gibidir:
a) Aracı hizmet sağlayıcı: Başkalarına ait iktisadi ve ticari faaliyetlerin yapılmasına elektronik ticaret ortamını sağlayan gerçek veya tüzel kişiyi,
d) Dağıtıcı: Ürünü tedarik zincirinde yer alarak piyasada bulunduran, imalatçı veya ithalatçı dışındaki gerçek veya tüzel kişiyi,
h) İktisadi işletmeci: İmalatçı, yetkili temsilci, ithalatçı, dağıtıcı veya ilgili teknik düzenleme kapsamında ürünlerin imalatına, piyasada bulundurulmasına veya hizmete sunulmasına ilişkin sorumluluğu olan diğer gerçek veya tüzel kişileri
ifade etmekte olup Yönetmelik’in 4. maddesinde düzenlenmiştir.
i. Genel Esaslar ve Denetime İlişkin Esaslar
Yönetmeliğin 5. Maddesinin 1. Fıkrası ile teknik düzenlemelerin insan sağlığı ve güvenliği ile ilgili hükümlerine uygun olan ürün, aksi ispatlanana kadar güvenli kabul edilmiştir. Aynı maddenin 6. Fıkrası uyarınca ise denetimin, ürünlerin bedelli veya bedelsiz olarak piyasaya arz edildiği, piyasada bulundurulduğu veya hizmete sunulduğu depo, nakil aracı, iş yeri ve üretim tesisi de dâhil olmak üzere gerekli görülen her yerde yapılabileceği belirtilmiş olup, denetim esnasında ilgili iktisadi işletmeciden denetime ilişkin gerek duyulan bilgi, belge ve kayıtlar istenebileceği hükme bağlanmıştır.
Yönetmeliğin 6. Maddesindeki düzenlemeler kapsamında ise denetime başlanmadan önce, ürüne ilişkin daha önce denetim veya test yapılıp yapılmadığı gibi hususların ön incelemesinin yapılması ve ilgili denetimlere en az iki denetmenin katılacağı düzenlenmiştir.
Yönetmeliğin 7. Maddesinde ise ürünlerden numune alma hususu düzenlenmiş olup denetmen tarafından gerekli görüldüğü takdirde her türlü test veya muayeneyi yaptırmak üzere denetlenen ürünlerden numune alınabileceği ve ürünün yapısı ile özelliğine göre, test veya muayenelerin gerektirdiği ölçüyü aşmamak üzere, iktisadi işletmeciden bedeli ödenmeden üç takım numune alınabileceği hükme bağlanmıştır. Numune alınması halinde ise tutanağın ilgili bölümünün doldurulacağı ve alınan numunelerin bir kısmının şahit numune olarak tutanağın bir nüshası ile birlikte yediemin sıfatıyla iktisadi işletmeciye teslim edileceği belirtilmiştir. Numune almanın mümkün olmadığı ya da taşınamayan ürünler için test veya muayene işlemlerinin denetmenin gözetiminde, ürünün bulunduğu yerde, iktisadi işletmecinin katılımı ile Genel Müdürlükçe belirlenen test, muayene veya belgelendirme kuruluşuna yaptırılabilecek olup, iktisadi işletmecinin bulunmaması, test veya muayene işlemlerinin gerçekleştirilmesine engel teşkil etmeyecektir.
Yönetmeliğin “Test ve muayene sonrasında yapılacak işlemler” başlıklı 8. Maddesinde ise yapılan inceleme ve değerlendirmelerin sonucunda ürünün uygun olduğunun ya da uygun olmadığının tespiti halinde izlenecek adımlar belirlenmiştir. Bu düzenlemeler uyarınca ürünün uygun olduğunun tespit edilmesi halinde test veya muayene giderlerinin ve bunlara ilişkin diğer giderlerin Bakanlıkça karşılanacağı ve özelliğini kaybetmeyen numunelerin 1 ay içinde iktisadi işletmeci tarafından iade alınabileceği belirtilmiştir. Ürünün uygunsuz olduğunun tespit edilmesi durumunda ise test veya muayene giderleri ve bunlara ilişkin diğer giderlerin iktisadi işletmeci tarafından karşılanacağı ve Bakanlıkça yapılan masrafların ilgili iktisadi işletmeciye genel hükümlere göre rücu edileceği hükme bağlanmıştır. Uygunsuz olduğu tespit edilen ürüne ait numuneler belirli bir süre test veya muayene kuruluşunda muhafaza edildikten sonra iktisadi işletmeciye numuneleri iade alması gerektiği bildirilecektir.
ii. Uygunsuzluğa İlişkin İdari Yaptırımlar
Yönetmelikte ürünlerin test ya da muayene sonucunda uygunsuz olduğunun tespit edilmesi halinde uygulanacak yaptırımlar da düzenlenmiş bulunmaktadır. Bu düzenlemeler doğrultusunda ürünün ciddi risk taşıdığı haller haricinde ürünün risk taşıdığı veya ilgili teknik düzenlemelere aykırı olması halinde savunma yapılabilmesi için ilgili iktisadi işletmeciye on iş günü süre verilecektir. İktisadi işletmecinin savunmasının alınması akabinde bu savunma dikkate alınarak risk değerlendirme komisyonu tarafından ürünün uygunluğu değerlendirilecektir. Alınan karar bölge müdürlüğü tarafından iktisadi işletmeciye tebliğ edilecek olup, iktisadi işletmeciye düzeltici önlem planını sunabilmesi için on beş iş günü süre verileceği hususu düzenlenmiştir.
Yönetmelikte iktisadi işletmeci tarafından yerine getirilecek düzeltici önlemler sayılmış olup bunlar;
· Ürünün uygun hale getirilmesini veya ürünün bir risk oluşturmamasını sağlamak,
· Ürünün piyasada bulunmasını önlemek,
· Ürünü derhal piyasadan çekmek veya geri çağırmak ve kamuoyunu riske karşı uyarmak, Ürünü imha etmek veya kullanılamaz hale getirmek,
· Ürünün taşıyabileceği risklere ilişkin ürüne uygun, açık, kolayca anlaşılabilir Türkçe uyarılar eklemek,
· Ürünün piyasada bulunabilmesi için önkoşul koymak
önlemleri olarak belirlenmiştir.
İktisadi işletmecinin yukarıda belirtilen önlemleri almaması halinde uygulanacak yaptırımlar da Yönetmeliğin 12. Maddesinde belirtilmiştir. İlgili madde uyarınca belirlenen bölge müdürlüğü tarafından alınabilecek önlemler; ürünün piyasaya arzının durdurulması, piyasada bulundurulmasının önlenmesi, piyasadan çekilmesi, geri çağrılması, reklam ve teşhirinin durdurulması, dağıtıcıların önlemlerden haberdar olmaları ve önlemlere uymalarını sağlamak amacı ile gerekli tedbirlerin alınması, ürünün taşıdığı riskler hakkında tüketicilerin uyarılması, ürünlerin uygun koşullarda imhası veya kullanılamaz hale getirilmesi şeklinde düzenlenmiştir. Yönetmelikte belirtilen önlemleri belirlenen şekil ve sürede yerine getirmeyen ilgili iktisadi işletmecinin önlemlerin Bakanlık tarafından yerine getirilmesi amacıyla yapılacak masrafları karşılayacağı hususu da hükme bağlanmıştır.
iii. Ürünün Piyasaya Arzının ve Piyasada Bulundurulmasının Geçici Olarak Durdurulması Kararı
Yönetmeliğin 13, 14 ve 15. Maddesinde ise bölge müdürlüğü tarafından alınmasına karar verilen önlemlerin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar düzenlenmiştir. Yönetmeliğin 13. Maddesinde bölge müdürünün, bir ürünün ciddi risk taşıdığına dair belirtilerin bulunması halinde, ürünün kontrolü yapılıncaya kadar piyasaya arzının ve piyasada bulundurulmasının geçici olarak durdurulması kararını Genel Müdürlüğe bildirim yaparak alması gerektiği ve bu kararı iktisadi işletmeciye derhal tebliğ etmesi gerektiği hükme bağlanmıştır. Bu önlemin uygulanması halinde ise iktisadi işletmecinin dağıtıcıları ve risk altındaki grupları bilgilendirme yükümlülüğü düzenlenmiştir. Aynı zamanda önlemlerin alınmasına dair karar bölge müdürlüğü tarafından iktisadi işletmeciye tebliğ edildikten sonra işletmecinin, bölge müdürlüğüne üretim yerlerinin ve depolarının adreslerini, tasarım, üretim ve dağıtıma ilişkin detaylı bilgileri, bölge müdürlüğünce gerekli görülecek diğer bilgi ve belgeleri ileteceği hükme bağlanmıştır. 13. Maddenin 4. Fıkrasında ise ürünün piyasaya arzının ve piyasada bulundurulmasının geçici durdurulması önleminin uygulanma süresinin dört günden fazla olamayacağı bu sürenin ancak, ürünün test edilmesi, gerekli değerlendirme ve kontrollerinin yapılması gibi gerekçelerle daha fazla süreye ihtiyaç duyulması halinde uzatılabileceği düzenlenmiştir. İlgili maddenin son fıkrasında ise kontrol sonucunda güvenli olduğu anlaşılan ürünler hakkındaki geçici durdurma kararının kendiliğinden kalkacağı, güvenli olmayan ürünler hakkında alınan ürünün piyasaya arzının ve piyasada bulundurulmasının geçici durdurulması kararının ise idari yaptırım kararı alınıncaya kadar geçerli olacağı belirtilmiştir.
iv. Risk Taşıyan Ürünlere İlişkin Duyuru Kararı
Yönetmeliğin 14. Maddesinde bölge müdürlüğünün kararı üzerine iktisadi işletmecinin risk taşıyan ürünlerle ilgili olarak etkili bir duyuru yapma yükümlülüğü düzenlenmiştir. İşletmeci tarafından yapılan duyurunun bölge müdürlüğü tarafından etkili bir duyuru olmadığı değerlendirilirse duyurunun risk altındaki kişilerin doğrudan bilgilendirilmesi, İktisadi işletmecinin internet sitesinin bulunması durumunda en az bir yıl süreyle internet sitesinin ana sayfasında kolaylıkla görülebilecek şekilde duyurulması, risk altındaki kişiler dikkate alınarak, ulusal veya yerel düzeyde yayın yapan bir televizyon kanalında 07.00-22.00 saatleri arasında 30 saniyeden az olmamak üzere yazılı ve sesli şekilde yayınlanması, risk altındaki kişiler dikkate alınarak, ulusal veya yerel düzeyde dağıtımı yapılan bir gazetede, sayfanın dörtte birinde, Basın İlan Kurumu aracılığıyla bir gün ilan edilmesi yöntemlerinden biri veya birkaçı ile yapılmasını sağlanacaktır. 14. Maddenin 2. Fıkrasında ise yapılacak duyurunun içermesi gereken öğeler belirlenmiş olup duyurunun ürünü tanıtacak marka, model, tür, seri numarası ve ürünü net şekilde tanıtan diğer ayırt edici özellikleri, sorumlu iktisadi işletmecinin isim, adres ve diğer iletişim bilgilerini, ürünün görselini, uygunsuzluğun ve riskin açık ve anlaşılır tarifini, alınan önlemi ve riskten sakınılması veya riskin giderilmesi için önerilen yöntemleri içermesi gerektiği belirtilmiş olup bölge müdürlüğünün duyurunun gerekli şartları taşımadığını değerlendirmesi halinde duyurunun daha uygun bir şekilde ve yöntemlerle tekrar edilmesini talep edebileceği belirtilmiştir. 14. Maddenin son fıkrasıyla ise dağıtıcılar hakkında ürüne ilişkin riskler ve önlemler hakkında kendilerine iletilen bilgileri, varsa tedarik zincirindeki bir sonraki dağıtıcıya iletmek ve duyuruyu kolaylıkla görülebilecek veya ulaşılabilecek yerlere koyma yükümlülüğü öngörülmüştür.
v. Ürünün Geri Çağrılması Kararı
Yönetmeliğin 15. Maddesinde, alınan diğer önlemlerin riskin ortadan kaldırılmasında yetersiz kalması durumunda iktisadi işletmecinin, bölge müdürlüğünün talebi üzerine veya kendiliğinden ürünü geri çağıracağı hükme bağlanmıştır. İşletmecinin geri çağırması üzerine ürünü teslim edenlere iktisadi işletmeci tarafından, ürünün geri çağrılmasına yol açan sorunun giderilmesi, ürünün teslim tarihindeki perakende satış değerinin ödenmesi, ürünün teknik düzenlemesine uygun, güvenli ve eş değer bir ürünle değiştirilmesi seçeneklerinden en az birinin teklif edileceği düzenlenmiş olup ürünün geri çağrılmasıyla ilgili tüm masrafların iktisadi işletmeci tarafından karşılanacağı belirtilmiştir.
Yönetmeliğin 16. Maddesinde ise iktisadi işletmecinin piyasaya arz ettiği veya piyasada bulundurduğu bir ürünün uygun olmadığını Bakanlığın denetiminden önce tespit etmesi halinde, bu ürüne yönelik gönüllü önlem faaliyetinde bulunabileceği ve bu Yönetmelikte düzenlenen önlemlerinin tamamının işletmeci tarafından bölge müdürlüğüne başvurularak alınabileceği hükme bağlanmıştır. İktisadi işletmeci tarafından gönüllü önlem yoluyla uygunsuzluğu giderilen ürünler bölge müdürlüğünün değerlendirmesinden geçtikten sonra tekrar piyasaya arz edilebilir.
Yönetmeliğin “İzlenebilirlik” başlıklı 18. Maddesinde ise iktisadi işletmeciye bir yükümlülük daha getirilmiştir. Bu madde ile iktisadi işletmecinin tedarik zincirinde yer alan bir önceki ve varsa bir sonraki iktisadi işletmecinin ismini, ticaret unvanını veya markasını, irtibat bilgilerini ve ürünün takibini kolaylaştıracak diğer bilgilerin kaydını düzenli bir şekilde tutmasını ve ürünü piyasaya arz ettiği veya piyasada bulundurmaya başladığı tarihten itibaren en az on yıl boyunca muhafaza edeceği hususu düzenlenmiştir.
Yönetmelik’in 19. maddesi ile Mülga Yönetmelik’te düzenlenmeyen “İşbirliği” başlığı altında iktisadi işletmeci ve aracı hizmet sağlayıcının ürünlerle ilgili risklerin ortadan kaldırılması veya azaltılmasına ilişkin olarak Bakanlık ile işbirliği içerisinde olma yükümlülüğü de düzenlenmiştir.
İlgili yönetmelik Resmi Gazete’de yayınlandığı tarih olan 09/02/2022 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Yönetmeliğin tam metnine aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz.
Comments